آشنایی با دستگاه شور ، دستگاه های ایرانی ، آشنایی با دستگاه های ایرانی ، دستگاه های آوازی ، آشنایی با دستگاه شور ، دستگاه شور ، گوشه های دستگاه شور ، ایراندخت ، گوشه های دستگاه شور ، دستگاه های ایرانی ، دستگاه های آوازی ،
دستگاه شور:
این دستگاه یکی از مهم ترین دستگاه های موسیقی ایرانی است که چهار آواز ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی از آن مشتق می شوند.
گوشه های مهم این دستگاه عبارتاند از: رهاب، شهناز، قرچه، رضوی و … . ایراندخت
بستر صوتی دستگاه شور به این قرار است:
دانگ های درآمد ِشور سل و درجه های مهم آن به شرح زیرند: ایراندخت
توجه :
دانگ های فوق براساس درآمد خارا مشخص شده اند. همانگونه که ملاحظه می شود، درآمد شور از دو دانگ به هم پیوسته و متناظر تشکیل شده است.
فاصله های این دانگ ها به قرار زیرند:
دانگ اول: جـ جـ ط
دانگ دوم: جـ جـ ط
درجه های مهم، به ترتیب اهمیت، عبارت اند از:
شاهد و خاتمه:
درجۀ چهارم دانگ اول (نغمۀ سل) ایراندخت
تذکر :
توجه داشته باشید که از این پس همواره درجه های مهم، نسبت به شاهد سنجیده می شوند یعنی هنگامی که می گوییم «متغیر، درجۀ پنجم بالا است» یا «آغاز، درجۀ دوم پایین است» منظور درجۀ پنجم بالای شاهد و درجۀ دوم پایین شاهد است. ایراندخت
متغیر:
درجۀ پنجم بالا (نغمۀ ر که می تواند کرن یا بکار باشد). ایراندخت
آغاز:
دو آغاز وجود دارند: یکی همان شاهد است و دیگری درجۀ دوم پایین (سل و فا). به این ترتیب، درجه های شاهد و خاتمه و یکی از آغازها بر هم منطبق اند و این درجه در مرز میان دو دانگ قرار دارد.
در درآمد خارا که نوعی درآمد شور است درجۀ آغاز، نغمۀ سل و حرکت ملودی به صورت پایین رونده است. دیگر درآمدهای شور از نغمۀ فا آغاز می شوند و حرکت ملودی آنها بالا رونده است. ایراندخت
امروزه سیم بم تار و سه تار را، برای اجرای دستگاه ِشور سل، فا کوک می کنند. این امر باعث شده است در اجراهای این دو ساز دانگ اول حذف شود و فقط نغمۀ فا از این دانگ باقی بماند. اما از آنجا که نوع کوک ساز در ردیف آوازی تأثیری نداشته است، درآمد این ردیف (درآمد خارا) حرکت کامل خود را در دو دانگ حفظ کرده است.
نمونۀ گردش نغمات در درآمد شور:
مثال : ایراندخت
تذکر:
علامت های سر کلید براساس روش پیشینیان (علینقی وزیری و روح ّ الله خالقی) انتخاب شده، اما دقیق تر شده اند. این علامت ها به ترتیب ردیف بمل ها (سی، می، لا، ر، سل، دو، فا) آورده شده اند. با این حال، اگر در دستگاه یا آوازی، بعضی نغمه های اول ردیف بمل ها (مثل سی یا می) بمل یا کرن نشوند، این نغمه ها در سر کلید با علامت «بکار» مشخص نخواهند شد. ایراندخت
در ضمن، در بعضی موارد، مثل دستگاه شور، یک نغمه اگر در منطقۀ صوتی بالا باشد یک علامت و اگر در منطقۀ صوتی پایین باشد علامت دیگری به خود می گیرد. دراین گونه موارد،هر دو علامت در سر کلید آمده اند، مثل نغمۀ می در شور که دو علامت دارد: یکی بمل، مربوط به می میان خط چهارم و دیگری کرن، مربوط به می خط اول.
مبناهای مختلف دستگاه شور:
همۀ دستگاه ها و آوازها بر مبنای شاهد آنها نامگذاری می شوند، مثل « شور سل» که شاهد آن سل است. دستگاه شور می تواند از مبناهای لا و ر و گاهی از دو و می و سی (دو رایجتر از می و سی است) نیز اجرا شود.
به این معنی که دانگ های فوق، به ترتیب، به فاصله های دوم بزرگ، پنجم درست، چهارم درست،
ششم بزرگ و سوم بزرگ بالاتر منتقل می شوند. ایراندخت
در این صورت، از آنجا که شاهد آنها به نغمه های لا، ر، دو، می و سی انتقال می یابند آنها را شور لا،
شور ر، شور دو، شور می و ِشور سی می نامند.
توجه :
کوک سازها، بسته به مبناهای مختلف، تغییر می کند. به صورت دو، سل، دو، فا (از پایین به بالا) و
برای ِشور لا، به صورت دو، سل، ر، ر یا دو، سل، لا، ر کوک می شود.
در ضمن باید توجه داشت که وجود مبناهای مختلف بستگی به امکانات ساز دارد. فقط از بعضی مبناها
و با بعضی کوک ها می توان هم اجرای روان تری بر روی ساز داشت و هم فاصله های هماهنگ (هارمونیک)
ملایمی بین اصوات برقرار کرد.
برای دیدن :
آشنایی با برخی بیماری های آوازی، کلیک کنید.