آشنایی با ساز بربط یا عود ، ساز عود ، ساز بربط ، آشنایی با ساز بربط ، آشنایی با ساز عود ،
آشنایی با ساز بربط یا عود:
آشنایی با ساز بربط یا عود ، ساز عود ، ساز بربط ، آشنایی با ساز بربط ، آشنایی با ساز عود ،
آشنایی با ساز بربط یا عود ، بربط که در زبان عربی عود نامیده می شود از سازهای زهی مضرابی (زخمه ا ی) مقید است که در ساخت آن، چوب، زه یا نایلون و استخوان به کار رفته اند. بربط که یکی از مهمترین و معمولترین سازهای موسیقی ایران قدیم بوده، سازی است گلابی شکل از جنس چوب (توت و گاه فوفل و آبنوس) با کاسه طنینی بزرگ و دسته کوتاه به طول تقریبی ۵ سانتیمتر. این ساز را هنگام نواختن به صورت افقی روی ران پا میگذارند، به صورتی که دسته در طرف چپ و کاسه طنینی طرف راست نوازنده قرار می گیرد.
کاسۀ طنینی و صفحۀ رو: ایراندخت
کاسۀ طنینی بربط مانند گلابی است که از طول به دو قسمت مساوی تقسیم و از ترک ِ های چوبی متعدد به هم پیوسته تشکیل شده است.
ترک ها از یک سو در پایین کاسه و از دیگر سو نزدیک دسته به یکدیگر می رسند. صفحه روی بربط از جنس چوب است که به منظور صدا دهی بهتر از چوب کاج استفاده می شود. دو دایره کوچک و یک دایره بزرگِتر مشبک از جنس استخوان برای خروج صدا از کاسه بر روی صفحه تعبیه شده است و خرک در قسمت پایین صفحه قرار می گیرد.
بر روی صفحه، به فاصله کمی از خرک در محل برخورد مضراب با وترها، صفحه کوچک بیضی شکلی از جنس چوب یا استخوان چسبانده می شود تا به دلیل کوتاهی ارتفاع خرک، از برخورد مضراب با وترها صفحه اصلی ساییده نشود.
پُل: ایراندخت
در پنج نقطه از صفحه به طرف داخل کاسه پل هایی افقی متصل به صفحه وجود دارند که از تغییر شکل یافتن صفحه جلوگیری می کنند.
خرک و سیم گیر: ایراندخت
خرک بربط قطعه چوبی به طول تقریبی ۱۰ سانتیمتر است که در قسمت پایین کاسه قرار می گیرد و روی آن شیارهای کم عمقی برای عبور وترها ایجاد شده اند. در ساخت بعضی بربط ها، وترها به «سیم گیری» که در انتهای بدنه کاسه است وصل می شوند و در بعضی دیگر خرک وظیفه «سیم گیر» را نیز به عهده دارد، به این صورت که وترها در سوراخ هایی که روی خرک وجود دارند گره میخورند و به طرف گوشی ها میروند. معمولا خرک را مستقیماً به صفحه رو نمی چسبانند و بین خرک و صفحه تکه ای چوب یا صدف قرار می دهند.
دسته:
بربط دارای دسته کوتاه چوبی، تقریبا به اندازه یک سوم طول کاسه و قطر حدود ۱۰ سانتیمتر است. در قدیم روی دسته بربط دستان بندی می شد ولی امروزه دسته فاقد دستان بندی است. بعضی تزیینات که در ساخت دسته به کار می روند مشابه خط دستان هستند. دسته از یک طرف به کاسه طنینی و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. ایراندخت
سرپنجه: ایراندخت
سرپنجه یا جعبه گوشی ها محفظه ایست توخالی که در ابتدای طول دسته قرار دارد و کمی متمایل به طرف عقب ساخته می شود. سرپنجه محل قرار گرفتن گوشی هاست و در هر یک از طرفین آن پنج گوشی قرار دارند. ایراندخت
گوشی ها:
بربط دارای ۱۰ گوشی به تعداد وترهای ساز است. گوشی ها از جنس چوب به شکل میخ سر پهن ساخته می شوند که قسمت پهن آنها بیرون سرپنجه و در دست چپ نوازنده برای کوک کردن وترها قرار می گیرد و انتهای باریک آنها درون سرپنجه فرو می رود و یک سر هر وتر به آنها بسته می شود. ایراندخت
تعداد و جنس وَتَرها:
بربط دارای ۱۰ وتر است که دو به دو با هم هم صدا کوک میشوند. در بعضی بربط ها بمترین وتر را تکی میبندند و بیشتر برای صدای واخوان در نظر گرفته می شود. جنس وترها از زه (رودۀ تابیده گوسفندی) یا ابریشم تابیده با روکش فلزی و یا سیم های نایلونی با ضخامت های مختلف است. معمولاً وترهای هشتم تا دهم روکش فلزی دارند. وترهای گیتار بر روی بربط صدادهی خوبی دارند. وترهایی خاص این ساز نیز در کارخانه ها ساخته می شوند که شمارۀ ۴ آن مورد تأیید نوازندگان ایرانی است. ایراندخت
وسعت:
وسعت معمول صدای بربط حدود دو اکتاو است که به علت کوتاهی دسته ٔ ساز حدود یک اکتاو و نیم از منطقه صوتی وسط، صدادهی بهتری دارد. ایراندخت
کوک وترها:
روی دسته بربط، به علت عدم وجود دستان بندی، اجرای تمام فواصل موسیقی ایرانی (پرده، نیمپرده و ربع پرده) ممکن است. به جز وتر بم، نسبت صوتی وترها با یکدیگر فاصله چهارم درست پایین رونده است. صدادهی حقیقی یک اکتاو بمتر از نتهای نوشته شده است.
کلید نت نویسی:
نت ِنویسی بربط معمولاً با کلید سل خط دوم حامل است و چون از نت نوشته شده، یک اکتاو بم تر صدا میدهد. بهتر است حدود یک اکتاو از میدان صدا در بم با کلید فا خط چهارم نت نویسی شود.
مضراب:
جنس مضراب بربط از شاه ِپر پرندگان بزرگ یا پلاستیک نرم است که با انگشت های دست راست گرفته می شود.
ویژگی های دیگر بربط: ایراندخت
به استناد منابع تاریخی، بربط یک ساز ایرانی الصل است و انواع آن نیز با تغییراتی در اروپا، ترکیه و کشورهای عربی معمول اند. در این ساز معمولاً کشش زمان نت ها با استفاده از واخوان، به اجزای کوچکتر تقسیم می شود و با زخمه های پی درپی بر نت و وتر واخوان، ایجاد می شود. اجرای نت های کشش دار با مضراب ریز هم امکانپذیر است. ایراندخت
نت های روی وتر بم را می توان با انگشت شست دست چپ اجرا کرد. آکوردهای دو و سه صدایی،
به ویژه به صورت آرپز در بربط قابل اجرا هستند.
علایم مضراب های چپ و راست و دست باز مانند علایم یاد شده در تار هستند. در انگشت گذاری،
شماره یک برای انگشت سبابه، شمارۀ ۲ برای انگشت وسطی، شمارۀ ۳ برای انگشت چهارم و
شماره ۴ برای انگشت کوچک نوشته می شود. ایراندخت
مضراب راست (∧) از بالا به پایین و مضراب چپ (∨) از پایین به بالا نواخته می شود و از علامت T برای
ریز استفاده می کنند. بربط، سازی ست که برای ایجاد صدای بم در گروه نوازی استفاده می شود و قدرت
تک نوازی نیز دارد.
تمام علایمی که در تئوری موسیقی برای ایجاد حالت ها و حرکات وجود دارند (تکیه، حروف زینت،
گلیساندوی طولی، دوبل نت و …) بر روی این ساز نیز قابل اجرا هستند.
برای دیدن:
- آشنایی با ساز رباب
- آشنایی با ساز تار
- تصنیف بت چین
- آشنایی با ساز سه تار
- معنی تصنیف و تصنیف خوانی
- تصنیف امشب شب مهتابه
-
ردیف آوازی موسیقی ایرانیکلیک کنید.
ایراندخت