۱۰ فروردین ۱۴۰۳
تاریخ هنر مجله فرهنگ و هنر ایران دخت

هنر در دورۀ پارینه سنگی

هنر در دورۀ پارینه سنگی

هنر در دورۀ پارینه سنگی ، تاریخ هنر در دورۀ پارینه سنگی ، تاریخ هنر ، دوره پارینه سنگی ، عوامل پیدایش هنر ، نوسنگی  ، عوامل پیدایش هنر  ، دوره نوسنگی ، دوره نوسنگی ، دوره نوسنگی ، نوسنگی 

  ایراندخت 

در این جا با دورۀ سنگ (پارینه سنگی) یا دورۀ پیش از تاریخ (مورخان به دورهای از تاریخ که هنوز انسان به مرحله نگارش نرسیده بود، دوره سنگ یا دوره پیش از تاریخ می گویند.) و هنر اقوام بَدوی سنگ به دوره ای اطلاق می شود که مهم ترین ماده برای ساخت ابزار، سنگ است. گنجاندن هنر اقوام  در این اینجا نیز به دلیل شباهت نسبی شیوۀ زندگی و هنر آنها با جوامع دوره سنگ است.  ایراندخت 

هنر در دورۀ پارینه سنگی:   ایراندخت 

تاریخ هنر با این سؤال ها شروع می شود، انسان از چه زمانی به آفرینش هنری دست زد؟

چه انگیزه ای باعث آن بود؟  ایراندخت 

نخستین دست ساخته ها چه بودند؟

پاسخ روشن به این سؤال ها آسان نیست و هر پاسخی را باید با احتیاط پذیرفت. باستان شناسان بنا به شواهدی حضور انسان بر روی زمین را تا چند میلیون سال پیش به عقب می برند (تصویر۱ .)

 

هنر در دورۀ پارینه سنگی

شواهد زمین شناسی نشان می دهد که در اواخر دوره پارینه سنگی (حدود ۱۰۰۰۰ تا ۷۰۰۰۰   سال پیش از میلاد) آب و هوای کره زمین دچار تغییر و سردتر شده است، این تغییرات در اروپا شدیدتر بود و بر روی نحوۀ زندگی انسان و حیوانات اثر گذاشت و باعث شد در بعضی جاها انسان ها به غارها و پناهگاه ها روی آوردند و سعی کردند، نیازمندی های خود را با این تغییرات هماهنگ سازند.  ایراندخت 

عوامل پیدایش هنر:

گروه های انسان های غارنشین از طریق شکار و جمع آوری غلات زندگی می کردند، مردها اغلب به شکار حیوانات و زن ها هم به جمع آوری دانه ها و ریشه های گیاهان وحشی، مواظبت از کودکان و سالخوردگان، نگهداری آتش و پخت و پز می پرداختند. این جوامع برای ادامه زندگی به ابزار کار نیاز داشتند که مهمترین ابزار آنها سنگ بود. به همین خاطر این دوره را عصر سنگ نامگذاری کرده اند.  ایراندخت 

مهمترین ابزار، سنگ های مُشته ای (نوعی ابزار سنگی مدور یا مخروطی که رأس آن تیز و ُرنده می شده و در مشت جا می گرفته است.) و نوک تیزی بود که از طریق شکستن سنگ های بزرگتر به دست می آمد. در این دوره انسان با شناخت دقیق تر دنیای پیرامون، ساخت ابزار کارآمدتر را فرا گرفت و برای تأمین نیازهای مادی تلاش بیشتری از خود نشان داد و سعی کرد خواسته ها و نیازهای خود را به شکل نقاشی، حکاکی روی سنگ و ساخت پیکره بیان کند و پیش از آنکه به مدد ذوق، هنرمند شود بر اثر نیاز، صنعتگر شد (تصویر ۲ .).

 هنر در دورۀ پارینه سنگی

در حدود ۳۵۰۰۰ سال پیش از میلاد نخستین دست ساخته های انسان ظاهر و به تدریج کیفیت ساخت آنها بهبود می یابد و در فاصله ۱۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد به بالاترین کیفیت می رسند. (تصاویر۳ و ۴)

 

هدف از نقاشی های غار در دورۀ پارینه سنگی :

در دورۀ پارینه سنگی مهمترین وظیفۀ گروه های انسانی (شکارگر) شناخت خصوصیات حیوانات و چگونگی شکار آنها بود و بهترین راه بیان نیازها و انتقال فکر، تصویر بود. از این رو نخستین و جالب ترین آثار هنری انسان که مورخان هنر، آنها را آغاز هنر اعلام می کنند، تصاویر جانورانی نظیر گاو، اسب، گوزن، آهو، ماموت، گراز و غیره است که بر سطح دیوار غارها و پناهگاه های ناحیه آلپ در اروپا با رنگیزه های معدنی مانند گِل اُخرا و خاک سرخ یا سیاه (دودۀ زغال یا سوخته استخوان مخلوط با پیه جانوران) نقاشی یا کنده کاری شده اند.  ایراندخت 

 

مشهورترین این تصاویر بر دیوارهای داخلی و سقف غار های آلتامیرا و لاسکو در فاصله ۱۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد کنده، نقاشی و یا تراشیده شده اند. بعضی از آنها مثل تصویر گاو وحشی زخم خورده، بسیار زنده و واقع نما است. خطوط کناره نما و سایه اندازی ظریف و ماهرانه و استفاده از برجستگی های سنگ ها سبب نمایش حجم و برجستگی های اندام جانور شده و با وجود اینکه تصویر اسب و گاو نیم رُخ هستند، برای بُعد نمایی، دو گوش اسب و دو شاخ گاو نشان داده شده است.  دوره پارینه سنگی

 

امروزه عقیده براین است که این تصاویر جنبۀ تزیینی نداشته و هدف از ایجاد آنها،

بخشی از آیین جادو و باروری بوده، زیرا تعدادی از این غارها مثل لاسکو و آلتامیرا،

برای سکونت مناسب نبوده و از آنها برای انجام مراسم مذهبی استفاده می شده

است. آنها براین تصور بودند که با ترسیم شکل جانور روح آنرا به تصاحب در می آورند.

خصوصیات نقاشی های دورۀ پارینه سنگی:

نقاشی هایی که در نقاط پنهان و دور از دسترس درون غارها انجام شده، از دقت زیادی

برخوردارند و خصوصیات رفتاری حیوانات اعم از حرکات و حالات آنها بسیار طبیعت گرایانه

نمایش داده شده اند. به نظر میرسد این نقاشی ها مربوط به آیین های باروری (دعا برای

زاد و ولد) بوده و حیواناتی که در ترسیم کمتر به آنها دقت شده، مربوط به جادوی شکارند

(آنها بر این تصور بودند که با تصویر کردن جانوران بر روح آنها مسلط شده و موفقیت آنها در

روز شکار تأمین خواهد شد). (تصاویر ۵ و ۶)  ایراندخت 

  دوره پارینه سنگی

در نقاط دیگر جهان آثاری به این قدمت و پیشرفت که از نظر کمیت و کیفیت با آثار اروپایی

قابل مقایسه باشد به دست نیامده است. در آسیا و ایران هم نقاشی ها و نقش کنده های

(حکاکی های روی سنگ) پناهگاهی و صخره ای شناسایی شده اند، اما نسبت به نمونه های

اروپایی جدیدتر و متعلق به دوره نوسنگی و بعد از آن هستند.  ایراندخت 

هنر این دوره محدود به نقاشی ها نیست بلکه تعداد قابل توجهی پیکرک انسانی و حیوانی

از جنس استخوان، سنگ و گِل و حکاکی نقش حیوانات روی عاج، استخوان و … نیز به دست

آمده اند که بعضی از آنها واقع گرایانه اند. (تصویر۷)  ایراندخت 

برای دیدن مطالب مجله فرهنگ و هنـر  اینجا کلیک کنید.  دوره پارینه سنگی

ایران دخت

نوشته های مرتبط

روبرت نقلی

زهرا دژ پسند

کتاب احوال شیخ اجل سعدی

هادی گراوندی

فیلم تام کلنسی بدون پشیمانی Tom Clancy’s Without Remorse 2021

هادی گراوندی

ارسال دیدگاه

16 − 5 =