آشنایی با ساز دف _ دایره _ دایره زنگی ، آشنایی با ساز دایره ، آشنایی با ساز دایره زنگی ، تاریخچه ساز دف ، انواع دف ، انواع ساز دف ، معرفی ساز دف ، آشنایی با ساز دایره ، آشنایی با ساز دایره زنگی ، تاریخچه ساز دف ، انواع دف ، انواع ساز دف ، معرفی ساز دف ، آشنایی با ساز دف _ دایره _ دایره زنگی
آشنایی با ساز دف:
دف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می شود. کمانه یا بدنهٔ این ساز دایره ای شکل و قطر دهانهٔ آن حدود ۶۰ سانتی متر است. در طول جدار داخلیِ کمانه، در فواصل معیّن، حلقه هایی فلزی نصب شده اند و بر یک طرف دهانه پوست کشیده شده است.
این ساز را هنگام نواختن به طور عمودی، کمی مایل به سمت چپ بدن با دو دست می گیرند و با انگشت های هر دو دست به سطح پوست ضربه می زنند. دف علاوه بر استفاده در آیین های خاص عرفانی، امروزه در همراهی با سازهای دیگر و گروه نوازی نیز بسیار به کار می رود. بیشتر وزن دف بر روی دست چپ قرار می گیرد و با فشردن انگشت شست دست راست بر روی کمانه سنگینی ساز را متعادل می سازند.
کمانه:
طوقهٔ چوبیِ دور دف را کمانه می گویند و ضخامت آن از طرف دهانهٔ پوست دار حدود ۲ تا ۳ میلی متر و از طرف دهانهٔ باز حدود یک و نیم سانتی متر، و عرض آن حدود ۶ سانتی متر است. کمانه به دو صورت ساخته می شود:
- کمانهٔ «یک کَمه» از چوبی به ضخامت یک و نیم سانتی متر تهیه می شود. دو سر چوب را طوری به یکدیگر متصل می کنند که به شکل دایره در می آید و از نظر وزن نسبت به انواع دیگر سبک تر است.
- کمانهٔ «دوکَمه» از دو چوب به ضخامت های حدود نیم و عرض ۶ سانتی متر که بر روی یکدیگر پرس شده اند ساخته می شود. این نوع کمانه از نظر وزن سنگین تر از انواع دیگر و در مقابل فشار کششِ پوست مقاوم تر است و تاب برنمی دارد.
شستی:
روی کمانه از طرف دهانهٔ باز، فرورفتگی کوچکی ایجاد می کنند که محل استقرار انگشت شست دست چپ است و در ثابت نگه داشتن دف بر روی دست مؤثر است.
پوست:
برای دف از پوست کهنهٔ گوسفند، بز یا آهو که ضخامت آن در تمام نقاط یکسان است استفاده می شود. انواع پوست های پلاستیکی هم اخیراً معمول شده اند که در مقابل رطوبت و حرارت مقاوم تر هستند و صدادهیِ آن ها شفاف تر و قوی تر است و نوع غیرسنّتی صدای دف را ارائه می دهند.
حلقه ها:
در جدار داخلی کمانه قلاب های کوچکی به فاصلهٔ یک سانتی متراز یکدیگر و فاصلهٔ ۳ سانتی متر از پوست نصب شده اند که به هر یک از آن ها حلقه هایی فلزی در دسته های چهارتایی آویخته شده اند و با حرکت دادن دف در جهت های مختلف، حلقه ها به پوست می خورند یا با نوعی
حرکت دیگر، خود حلقه ها به صدا در می آیند.
گُل میخ:
برای محکم کردنِ پوست دف بر روی کمانه، پوست را در جدار بیرونی کمانه با میخ می کوبند. در ساخت بعضی دف ها «گُل میخ» میخ های سَرتَخت (شبیه پونز) مهار می کنند که به آن ها پوست را با چسب یا سریش روی جدار بیرونی کمانه می چسبانند.
نت نویسی:
در سال های اخیر در ایران متد نت نویسی و استفاده از حامل هایی با تعداد خطوط متفاوت برای این سازها متداول شده است. برای نت نویسیِ دف به طور معمول از حامل چهارخطی استفاده می شود، به این صورت که اصوات بمِ ناحیهٔ مرکزیِ پوست روی خط اول، ناحیهٔ میانیِ پوست روی خط دوم و ناحیهٔ کناریِ پوست که اصوات زیرتری تولید می کند روی خط سوم حامل علامت گذاری می شوند و خط چهارم، زمان استفاده از حلقه ها را نشان می دهد. نوشتار تئوری موسیقی در این ساز نیز به خط بین المللی ست. در متدهای مختلف دف نوازی نیز از علائم قراردادی خاصی برای حرکات دست ها و انگشت ها استفاده می شود.
انواع هم خانوادۀ دف
۱. دایره:
نوع کوچک تر و مجلسی دف را با همان ویژگی های ساخت و پوست و حلقه، دایره می گویند. قطر دهانهٔ دایره حدود ۳۵ سانتی متر است. دایره، در واقع، نوعِ بزمی در مقابل نوعِ آیینی دف است.
۲. دایره زنگی:
این ساز از کمانهٔ چوبی دایره شکلی به قطر تقریبی ۲۵ سانتی متر و عرض تقریبی ۵
سانتی متر تشکیل شده و بر یک طرف دهانهٔ آن پوست چهارپایان یا نوعی پوست
پلاستیکی کشیده شده است.
در بعضی مواقع هر دو دهانهٔ دایره زنگی باز و بدون پوست هستند.
در طول جدار کمانه و در فواصل نزدیک، شکاف هایی ایجاد شده اند و داخل آنها سنج های
مضاعف کوچکی نصب شده اند که با میله ای باریک و فلزی که از سوراخ میان سنج ها
عبور می کند به طرفین شکاف ها متصل هستند. صدای دایره زنگی از ضربه ای که با
دست راست بر پوست وارد می شود و نیز از برخورد سنج ها به یکدیگر حاصل می شود.
با تکان دادن این ساز نیز در مواقع معیّن می توان از صدای برخورد سنج ها استفاده کرد.
برای دیدن:
- آشنایی با ساز بربط یا عود
- آشنایی با ساز قانون
- آشنایی با ساز سنتور
- آشنایی با ساز کمانچه
- آشنایی با ساز دو تار
- آشنایی با ساز سرنا
- آشنایی با ساز رباب
- آشنایی با ساز تار
- تصنیف بت چین
- آشنایی با ساز سه تار
- معنی تصنیف و تصنیف خوانی
- تصنیف امشب شب مهتابه
-
ردیف آوازی موسیقی ایرانی کلیک کنید.