آشنایی با ساز نی را برای شما عزیزان شرح می دهیم امیدوارم این آشنایی با ساز نی به دوستان و همراهان کمکی کرده باشد. آشنایی با ساز نی
ساز نی:
ساز نی، از سازهای بادی کهن و از جنس گیاه نی است که طول آن از شش گره و هفت بند تشکیل شده و به همین دلیل آن را « نی هفت بند » می گویند. هنگام نواختن، هوا از دهانۀ نی وارد می شود و با انگشت گذاری بر سوراخ ها و با تغییر فشار هوا، صداهای مختلف به وجود می آیند. نوازنده، نی را عمودی در دست می گیرد و دهان آن را بین دو دندان جلو و یا بین لب ها قرار می دهد و در آن می دمد.
بخش زیادی از هوای دمیده شده، از سوراخ های باز ساز نی خارج می شود و نوازنده با انگشت های هر دو دست، سوراخ ها را باز و بسته می کند. ممکن است نوازنده هنگام نواختن، دست راست را بالای دست چپ قرار دهد و برعکس. هنگام ساختن نی روی گره ها را با نوار می پوشانند و بر سر دهانه و انتهای نی لوله استوانه ای کوتاهی به طول تقریبی ۷ سانتیمتر و هم قطر ضخامت نی، از فلز برنج قرار می دهند.
طول نی حدود ۳۰ تا ۶۵ سانتیمتر و قطر آن حدود ۱.۵ تا ۳ سانتیمتر است و تعداد ۵ سوراخ در طرف جلو و یک سوراخ در قسمت عقب نی ایجاد می کنند. هرچه لوله ساز باریکتر و کوتاه تر باشد صدای آن زیرتر است و برعکس.
ساز نی در اندازه های مختلف تهیه می شود و ساز تکنوازی است و نمی توان آن را کوک کرد. از آنجایی که بدنۀ اصلی این ساز در طبیعت رشد می کند، دو نی کاملاً از هر جهت همسان، کمتر به دست می آید و به همین دلیل، با انتخاب طول و قطر آن، از هر پرده ای می توان نی داشت.
وسعت ساز نی:
وسعت معمول صدای ساز نی حدود دو اکتاو و نیم است. مثال های زیر برای نی منطبق با دیاپازون است که به طور طبیعی فاقد صدای «سی» روی خط سوم حامل است. وسعت نی به چهار منطقه صوتی، شامل صدای بم و بم نرم، صدای اوج، صدای غیث و صدای ذیل (پس غیث) تقسیم می شود:
تمام فواصل موسیقی ملّی با نی قابل اجرا هستند اما چون در هر نوع نی، یک یا دو صدا وجود ندارد این فواصل را به سختی می توان اجرا کرد. بهترین میدان صدادهی نی حدود دو اکتاو از منطقه صوتی وسط است .
نت نویسی:
در نت نویسی برای ساز نی از کلید سل خط دوم حامل استفاده می شود.
انگشت :
سوراخ های پنجگانه روی ساز نی از پایین به بالا شماره گذاری می شوند. اگر از پایین به بالا، اول دست چپ و بعد دست راست قرار بگیرد انگشت کوچک دست چپ، شمارۀ یک و آزاد است، یعنی وظیفه اجرایی ندارد. انگشت دوم روی سوراخ اول، انگشت سوم (میانی) بین سوراخ های اول و دوم که حکم تکیه گاه را دارد، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ دوم و انگشت شست، پشت نی به حالت تکیه گاه قرار می گیرد.
انگشت اول (کوچک) دست راست نیز مانند همین انگشت در دست چپ آزاد است. انگشت دوم روی سوراخ سوم، انگشت سوم (میانی) روی سوراخ چهارم، انگشت چهارم (سبابه) روی سوراخ پنجم قرار می گیرد و سوراخ پشت نی که ششمین سوراخ است با انگشت شست دست راست گرفته می شود.
انواع نی:
به علت ساختار طبیعی بدنه ساز نی و عدم امکان کوک کردن آن می توان با توجه به تغییر
طول و قطر لوله، از هر پرده ای نی داشت. به جز نی در کوک «دو» بقیۀ نی ها از سازهای
انتقالی هستند.
مثلاً نی در کوک «سی بمل» وقتی «دو» میزند «سی بمل» صدا می دهد، پس باید برای آن
یک پرده بالاتر، یعنی «ر» نوشت تا صدای «دو» بدهد. یا برای نی در کوک «لا» که یک پرده و
نیم پایینتر از دیاپازون است باید یک پرده و نیم بالاتر نت نویسی کرد تا دیاپازون صدا بدهد.
به طور کلی هر نی از نت شروع، صدای سوم کوچک خود را ندارد. مثلاً نی «فا» کوک، صدای
«لا بمل »، نی «سل» کوک صدای «سی بمل» و نی « لا » کوک صدای «دو» را ندارند یا به
سختی و در اکتاو قابل اجرا هستند. در نواختن نی نیز مانند دیگر سازهای بادی، بعد از کمی
نوازندگی، به علت جریان گرم نفس در لوله، سطح صدا کمی بالا می رود، یعنی زیرتر می شود.
ساز نی، سازی ست کهن و به همین صورت در تمام نواحی ایران معمول است و انواع دیگر آن را
نیز با تفاوت هایی می توان مشاهده کرد، مانند نی انبان و بالابان.
نی هایی که از نواحی خشک به دست می آیند چوب محکمتری دارند و ترک نمی خورند.
نی از سازهایی ست که برای تکنوازی مناسب تر است ولی در گروه نوازی های سازهای
ملی هم از آن استفاده می شود.
امکانات اجرایی نی:
نوازندگی در صداهای بم نی، حجم بیشتر و در صداهای زیر حجم کمتری دارد. اجرای تکیه ها،
استاکاتو، واخوان ها و آرپژهای کوتاه (در صورت نیاز) در این ساز به خوبی میسر است.
حالت های کیفی موسیقی با کم و زیاد کردن فشار دمیدن و حرکت مختصر انگشت ها بر روی
سوراخ ها ایجاد می شوند. بعضی فرم های موسیقی ایرانی، مانند انواع مثنوی، بهترین اجرایشان
با این ساز است.
برای دیدن:
- تصنیف بت چین
- معنی تصنیف و تصنیف خوانی
- آشنایی با زندگی نامه اکبر گلپایگانی
- تصنیف امشب شب مهتابه
-
ردیف آوازی موسیقی ایرانی کلیک کنید.
ایران دخت
انواع نی انواع نی انواع نی وسعت ساز نی نت نویسی ساز نی نت نویسی ساز نی