آسیب ها و تهدیدهای فضای مجازی – افزایش رفتارهای ضد اجتماعی

افزایش رفتارهای ضد اجتماعی

تحقیقات متعدد انجام شده در داخل و خارج از کشور مؤید این موضوع است که استفاده افراطی و وسواس گونه از فضای مجازی ممکن است منجر به پرخاشگری، رفتارهای ضد اجتماعی، هیجان زیاد، افزایش رفتارهای پرخطر جنسی، تنوع طلبی جنسی و افزایش رویکرد مثبت به رفتارهای ضد اجتماعی و غیراخلاقی شود.

«بندورا »، اولین فردی بود که در این زمینه پژوهش کرد و به این نتیجه رسید که مشاهده رفتارهای پرخاشگرانه در تصاویر ویدیویی می تواند منجر به بروز همان رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان و نوجوانان شود. وی نظریه یادگیری اجتماعی را بر همین اساس بنا کرد و عنوان داشت مشاهده یک رفتار، موجب یادگیری آن رفتار از سوی بیننده می شود. این موضوع را می توان در رسانه هایی مشاهده کرد که مخاطب آن ها نقشی منفعل دارد. سینما، تلویزیون و رسانه های مکتوب از همین دست هستند.

زمانی که فرد در مشاهده این تصاویر نقش فعالی داشته باشد، تأثیر مشاهده این تصاویر بسیار بیشتر خواهد شد. زمانی که فرد بتواند در اینترنت به صورت فعالانه تصاویر پرخاشگرانه را جست وجو کند، نسبت به این تصاویر حساسیت زدایی صورت می گیرد و خطر انجام فعالیت های مجرمانه و پرخاشگرانه در این افراد افزایش پیدا می کند. همچنین زمانی که فرد در بازی های رایانه ای به وسیله کاراکتری که کنترل می کند، دست به اعمال پرخاشگرانه بزند، به تدریج از انجام این اعمال قبح زدایی خواهد شد و به مرور زمان انجام این اعمال برای فرد ساده تر می شود.
باید به این نکته نیز توجه داشت که کودکان تا رسیدن به بلوغ ذهنی، تفاوتی بین تصاویر و زندگی عادی درک نمی کنند. بزرگ ترین فرا تحلیل به عمل آمده نشان می دهد انجام بازی های خشونت آمیز باعث افزایش معنادار افکار خشن، هیجان های خصومت آمیز و رفتارهای پرخاشگرانه
می شود.( اندرسون و همکاران )

خشونت، درگیری، تیراندازی و قتل محور اصلی محتوای بازی های زیادی است که همیشه تعدادی از آن ها در جدول پرفروش ترین بازی های روز
دنیا هستند. هنگامی که بازیکن ساعت ها وقت خود را صرف بازی کردن نقش یک انسان با این ویژگی ها می کند، کوچک ترین اثر آن کم رنگ شدن عاطفه و عادی شدن صحنه های خشن و دردناک برای اوست و در نتیجه ممکن است باعث ارتکاب این اعمال در دنیای واقعی از طرف بازیکن شود که نمونه هایی از این موارد تاکنون رخ داده و کم و بیش در رسانه ها منتشر شده است.

برای مثال می توان به «دانیل پاتریک » اشاره کرد. دانیل پاتریک که ۱۷ سال دارد در ماه اکتبر سال ۲۰۰۷ ، پس از آن که پدرش او را از انجام بازی خشن ویدیویی Halo3 منع کرد و کنسول بازی ایکس باکس او را گرفت اقدام به قتل مادر و مجروح کردن پدرش کرد یا خانم «الکساندرا »، زنی آمریکایی که به بازی Farmville فیس بوک اعتیاد داشته و زمانی که درگیر این بازی بود به خاطر گریه نوزاد سه ماهه اش در بازی مشکلی پیدا می کند و فرزندش را به قدری تکان می دهد تا به قتل برسد. همچنین قتل و کشتاری که از سوی افرادی مانند «مایکل کارنیل » ،« دیان کیبولد » ،« اریک هریس » و… رخ داده از این دست است یا نوجوان هجده ساله ای که سال ۲۰۰۸ در تایلند پس از قتل راننده ای پنجاه و چهار ساله در اعترافاتش گفت که با الهام گرفتن از صحنه های بازی GTA IV اقدام به قتل راننده تاکسی و سرقت پول هایش کرده است. وی در جریان بازجویی ها دلیل این اقدام خود را این مسأله عنوان کرد که می خواسته ببیند سرقت از خودروهای عبوری آن چنان که در بازی نشان داده می شود چه تفاوتی با سرقت در زندگی حقیقی دارد.

— ضرورت نظارت اعضای خانواده بر یکدیگر

براساس تحقیق «پوترا » اینترنت نیروی مخربی است که به رغم فواید بی شمار می تواند زندگی افرادی که وقت زیادی را صرف آن می کنند به تباهی بکشاند و زمان لازم برای فعالیت های اجتماعی، تفریحی و دانش اندوزی را از آنان بگیرد. برای این دسته افراد، کار، دوستان، خانواده و خواب جای خود را به دنیای مجازی، اتاق های گفت و گو و بازی های رایانه ای داده است. طبیعی است نوجوانانی که تمایل به استفاده از اینترنت نشان می دهند، وقت کمتری را برای خانواده شان می گذارند؛ البته با توجه به تحقیقات انجام شده می توان این گونه نتیجه گیری کرد که تنها استفاده از اینترنت بر احساس نزدیکی نوجوانان و والدین تأثیرگذار نیست بلکه نوع و میزان استفاده است که نقش اساسی را در این مسأله ایفا می کند. (پورشهریاری).

— تأثیر متقابل خانواده و فضای مجازی

تأثیر خانواده و فضای مجازی را باید بر یکدیگر به صورت دو سویه دید. همان طور که استفاده مفرط و نامناسب از فضای مجازی می تواند باعث آسیب دیدن روابط خانوادگی شود، روابط خانوادگی سست و غیرصمیمی باعث تمایل فرد برای پناه بردن به فضای مجازی برای برآوردن نیازهایش می شود. «اتو » و همکاران در تحقیق خود نشان دادند نوجوانانی که نزدیکی بیشتری با والدین شان احساس می کنند، روابط اجتماعی موفق تری دارند. همچنین نتایج تحقیق «مورهان » نشان می دهد افراد خانواده های سنتی زمان بیشتری را کنار هم سپری کرده و اوقات فراغت بیشتری را با هم می گذرانند. حجم زیادی از تحقیقات نشان دهنده روابط اجتماعی و تنهایی ادراک شده بر میزان و نوع استفاده از فضای مجازی تأثیر دارد.

در تحقیقی که «خسروی » و همکاران روی رابطه اعتیاد به فضای مجازی در دانش آموزان و عملکرد خانواده انجام دادند، بر اهمیت محیط خانوادگی در شدت یافتن استفاده از اینترنت تأکید دارند. این تحقیق نشان داد عملکرد خانواده بیشترین تبیین کننده احتمال اعتیاد به اینترنت
در دانش آموزان است، بنابراین نظارت خانواده بر عملکرد فرزندان خود در فضای مجازی و بازی های رایانه ای ضرورت دو چندان دارد. تحقیق «احمدی » و همکاران در نمونه ای از سراسر ایران نشان داد بیش از ۵۰ درصد خانواده های ایرانی یا نظارتی روی استفاده فرزندان شان از
فضای مجازی ندارند یا این نظارت بسیار اندک است. مطابق تحقیقات انجام شده عمده نظارت والدین بر فرزندان در زمینه تحصیلی یا دوستان
در محیط واقعی است، در حالی که آسیب های روانی و اجتماعی ناشی از استفاده نامناسب از اینترنت بسیار مخرب تر از مسائل مشکلات درسی و تحصیلی است. همچنین استفاده نابجا از اینترنت بین نوجوانان با تحصیات پدر و مادر، وضع مالی خانواده، میزان رابطه خانواده و میزان
آشنایی خانواده و به خصوص نظارت خانواده ارتباط معنا داری دارد. رابطه و نظارت خانواده نسبت به سایر متغیرهای خانوادگی اولویت دارند و با
میزان استفاده نابجا از اینترنت از سوی فرزندان همبستگی بالایی دارند. به این معنا که هر چه میزان رابطه خانوادگی بهتر باشد و میزان نظارت
خانوادگی بر استفاده فرزندان از اینترنت بیشتر باشد، استفاده از اینترنت از سوی آن ها کاهش خواهد یافت.

— رابطه سواد رسانه ای والدین با استفاده اینترنت از سوی فرزندان 

نظارت مناسب زمانی صورت می گیرد که ارتباط بین اعضای خانواده مناسب، گرم و صمیمی باشد و نظارت آلوده به تحکم و اقتدار نبوده، همراه با دلسوزی و راهنمایی باشد. از سوی دیگر برای نظارت لازم است از رایانه و اینترنت استفاده خانوادگی شود. مشاهده شد که تحصیلات والدین با میزان استفاده از اینترنت رابطه مثبت و با چگونگی استفاده و استفاده نابجا از اینترنت رابطه معکوس دارد. بر این اساس می توان نتیجه گرفت والدینی که تحصیات بالاتری دارند، احتمالاً به استفاده از اینترنت آشناتر هستند و بیشتر از آن استفاده می کنند و می توانند الگوی مناسبی برای نوجوانان در استفاده بجا از اینترنت باشند. ضمن اینکه والدین دارای سواد بیشتر، احتمالا سواد رایانه ای بیشتری دارند و می توانند نظارت مؤثرتری بر استفاده فرزندان از اینترنت داشته باشند. عکس این موضوع در متغیر وضعیت مالی خانواده مشاهده می شود. مطابق نتایج، وضعیت مالی خانواده با میزان استفاده از اینترنت رابطه معکوس داشته و با استفاده های آسیب زا ارتباط مستقیمی دارد. برای این دسته نتایج می توان چند دسته تحلیل ارایه داد؛ در خانواده هایی که از نظر مالی ضعیف هستند کمتر امکان استفاده از رایانه و اینترنت در خانه فراهم است و فرزندان برای استفاده از اینترنت از کافی نت ها استفاده خواهند کرد و همین موضوع باعث کاهش نظارت بر نحوه استفاده آنان می شود. همچنین می توان وضعیت مالی پایین تر خانواده را با تحصیلات و سواد رایانه ای کمتر والدین در ارتباط دانست.