۱۰ فروردین ۱۴۰۳
تاریخ هنر مجله فرهنگ و هنر ایران دخت

هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی

https://iran-dokht.ir/wp-content/uploads/2020/09/1988-8.jpg

هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی٬ روستا نشینی٬ آشنایی با تاریخ هنر٬ هنر نوسنگی در اروپا٬ آشنایی با تاریخ هنر٬ تاریخ هنر٬ هنر بَدیوی یا ابتدایی٬ هنر دوره نوسنگی٬ آشنایی با تاریخ هنر٬ هنر آفریقایی٬ هنر دوره نوسنگی٬ هنر دوره نوسنگی٬ هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی٬ هنر دوره نوسنگی٬ 

هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی:   ایراندخت 

از حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد مجدداً شرایط آب و هوایی در بعضی مناطق جهان تغییر کرد و هوا گرمتر شد. به تدریج انسان ها زندگی در غارها و پناهگاه ها را ترک و زندگی در دشت ها را آغاز کردند و دوره پارینه سنگی به تدریج خاتمه یافت و انسان دوره تازه ای از زندگی خود را شروع و شیوه هنری جدیدی بنا نهاد. این دورۀ تازه عهد نوسنگی یا عهد دهکده نشینی نامیده شد. دوره  نوسنگی دومین دوره از ادوار تاریخ تحول زندگی انسان است.   ایراندخت 

این نامگذاری به این علت است که انسان در آغاز این دوره نه تنها در ساخت ابزارهای سنگی تحولی به وجود آورد و آنها را کار آمدتر کرد، بلکه کم کم زندگی مبتنی بر شکار و گردآوری غذا را ترک و زندگی کشاورزی و دامپروری را آغاز کرد. یافته های باستان شناسی اواسط هزاره چهارم (حدود ۳۵۰۰ پیش از میلاد) نشان می دهد که اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دهکده های آسیای جنوب غربی و شمال آفریقا (مصر) بسیار بهبود یافته بود. دهکده ها بزرگتر شده و بر جمعیت آنها افزوده شده بود. دست ساخته ها متنوع تر شده و کیفیت ساخت اشیاء بهبود یافته و داد و ستد گسترده تر شده و نخستین اشکال نگارش نیز ابداع شد. با این رخدادها بعضی از این مناطق در آستانه تمدن شهرنشینی و آغاز حکومت ها قرار گرفتند.   ایراندخت 

هنر نوسنگی در آسیا:   ایراندخت 

در فاصله ۱۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰ پیش از میلاد گروه های انسانی ساکن در دامنه های زاگرس، جنوب آناتولی (ترکیه) و فلسطین (سوریه و اردن) کاشت گندم و جو و پرورش گوسفند را فرا گرفتند و نخستین دهکده های عصر نوسنگی در نقاطی از ایران، عراق، ترکیه و فلسطین شکل گرفتند. در تپه سنگ چخماق (نزدیک شاهرود) ، تعدادی ظروف سفالی بزرگ که برای نگهداری مواد غذایی ساخته شده اند، به دست آمده که بعضی از آنها به شکل خانه ساخته شده اند. از روی این ظرف که به شکل ماکت (الگو)ساخته شده می توان به شکل خانه ها پی برد (تصویر٨ .)   ایراندخت 

 هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی

کاوش های باستانشناسی نشان می دهد که روند روستانشینی در اغلب مناطق قاره آسیا و شمال آفریقا (مصر) گسترش یافته است.همزمان با شروع روستانشینی، فن خانه سازی، نخ ریسی، بافندگی و سفالگری و … ابداع شد. انسان هنری نبود بلکه نقاشی، کنده کاری، تندیس سازی، خراطی و فن پرداخت عصر نوسنگی فاقد پیشین  پارینه سنگی می شناخت. در این دوره انسان مانند عصر پارینه سنگی تنها سنگ های زینتی را از دوره به طبیعت وابسته نبود بلکه بخشی از نیازهای خود را از طریق دامداری و کشاورزی تأمین می کرد و فرصت اندیشیدن داشت و از این فرصت برای بهبود وضعیت زندگی خود استفاده کرد.   ایراندخت 

در طول دوره نوسنگی مردها علاوه بر کار کشاورزی به شکار نیز می پرداختند. زن ها علاوه بر  زاد و ولد به بافندگی، سفالگری و کشاورزی نیز اشتغال داشتند و به همین خاطر در نزد خانواده از احترام برخوردار بودند. وجود تعداد قابل توجهی تندیس های زنانه در محوطه های دوره نوسنگی نشان از اهمیت زنان در زندگی روزمره دارد و از این تندیس ها به عنوان الهه مادر تعبیر می شود که نماد
زاد و ولد و تداوم زندگی هستند (تصویر۹) .   ایراندخت 

 هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی

در اوایل هـزاره چهـارم پیش از میلاد با ابـداع چـرخ سفالگری، سفال ها از تقارن منظمی برخوردار شده و نقاشی روی سفال از اهمیت برخوردار می شود. سفال ها در آغاز دارای نقوش هندسی (خطوط موازی، عمودی، زیگزاگ، موجی و شطرنجی و …) بودند و این نقش ها با رنگ های سیاه یا قرمز بر روی آنها رسم می شدند. اندکی بعد تصویر انسان، پرندگان، چهارپایان و ستارگان نیز رایج شد (تصاویر۱۰و ۱۱ و ۱۲).   ایراندخت 

 هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی

شیوه تصویر نگاری موجودات، ساده، خلاصه شده و دو بعدی هستند (هنر این شیوه را سبک هندسی یا چکیده نگاری می گویند. در چکیده نگاری، تصاویر موجودات به نقش های ساده هندسی تبدیل و سپس قرینه سازی و تکرار می شود.) و بدن موجودات به شکل هندسی و در بعضی موارد روی اجزای بدن اغراق می شود (مثل شاخ ها)، به همین خاطر تصاویر از واقع نمایی و طبیعت گرایی به دور هستند. آثار و اشیای هنری به جا مانده از دوره نوسنگی در نقاط مختلف دنیا همزمان نیستند و از نظر نوع با هم متفاوتند. به طور مثال در ایران و عراق سفال و در فلسطین جمجمه های یادبودی و در انگلستان سنگ افراشته (سنگ هایی که به صورت عمودی روی زمین قرار گرفته است) باقی مانده اند (تصویر۱۴ ).   ایراندخت 

 هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینیدر اریحا (دهکده ای در کشور اردن) پرستش جمجمه مانند برخی جوامع بومی آفریقا رایج بود، در این محل تعدادی سردیس آدمی که سیمایی نافذ و پر حالت دارند و به هزاره هفتم و ششم پیش از میلاد تعلق دارند، کشف شده است. هنرمندان اریحا جمجمه را از بقیه اسکلت جدا می کردند و با گچ رنگی دوباره آن را به شکل سر آدم در می آوردند و در باز سازی سعی می کردند که شبیه چهره صاحب آن باشد (تصویر ۱۳).سازندگان این سردیس ها پیشگامان هنر چهره سازی در دوره های بعد هستند.   ایراندخت 

 

هنر نوسنگی در اروپا :

دورۀ نوسنگی اروپا، دیرتر از آسیا و در حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد شروع شد. در اروپا دهکده هایی مشابه آسیای جنوب غربی به وجود نیامد، اما از این دوره، ساختمان های سنگ افراشت بزرگ و حیرت آوری باقیمانده است. ساختمان هایی که از قطعات بزرگ سنگ های مسطح که هیچ ملاطی ندارند، درست شده اند. یکی از مشهورترین آنها استون هنج (Stonehange) در انگلستان است.   ایراندخت 

 

این  ساختمان، دایره ای وسیع از تخته سنگ هایی است که به فواصل مساوی از یکدیگر به طور عمود بر زمین نصب شده و بر روی آنها تخته سنگهای افقی قرار داده شده و در میان آنها دو دایره کوچکتر ایجاد شده و در مرکز آن یک قطعه سنگ بزرگ قرار دارد. این مجموعه درست مقابل با نقطه ای  از آسمان است که در روز اول انقلاب صیفی (روز اول تیرماه) خورشید از آن طلوع می کند. این  مجموعه بیانگر یک رصدخانه در ارتباط با گردش خورشید است (تصویر ۱۴ الف و ب).    ایراندخت 

 هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی

دوره نوسنگی در قاره های آمریکا، آفریقا )غیر از شمال این قاره( و استرالیا بین ١۰۰۰ تا  ۰ سال پیش از میلاد شروع شد و تقریباً بدون تغییر باقی ماند. در این مناطق، زندگی کوچ نشینی  و روستایی تا قرون جدید به شکل بدوی ادامه یافته است. بعضی از اقوام مردم آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی از این مرحله گذشته و وارد مرحله شهرنشینی شدند.  

هنر بَدوی  یا ابتدایی:  ایراندخت 

اقوام بومی آفریقای استوایی، بومیان استرالیا، ساکنان جزایر جنوب اقیانوس آرام (پولینزی وایستر) و برخی از جوامع سرخ پوست آمریکای شمالی، مرکزی، جنوبی و اسکیمو های شمال آمریکا، اروپا و آسیا به عنوان اقوام بدوی یا ابتدایی شمرده می شوند. این قبایل هنوز نیز با شکار حیوانات و گردآوری ریشه ها و دانه ها و میوه های وحشی و اندکی کشاورزی و دامداری و به دور از تمدن شهری  زندگی می کنند. نظام خویشاوندی، مذهب و پرستش ارواح نیاکان مهمترین عامل وحدت میان آنها است.   ایراندخت 

 

تولیدات هنری آنها بافندگی، سفالگری، ماسک (صورتک) و تندیس سازی، ساخت اشیای چوبی و استخوانی و نقاشی روی اشیاء و بدن است. شیوه هنری آنها ساده و هندسی گرا و از طبیعت گرایی به دور است. جوامع بدوی براین باورند که می توانند روح اجداد خود را در ماسک و تندیس هایی که می سازند به دام اندازند و از نیروی آنها در جهت بهبود زندگی و دفع شر استفاده کنند.   ایراندخت 

  ایراندخت 

آنها اعتقاد دارند که تمام پدیده های طبیعت دارای روحند و می توان با انجام مراسم نمایشی و بازیگری با استفاده از ماسک و لباس های رنگارنگ روح آنها را به کالبد خود دعوت و از خاصیت افسونی آنها  استفاده کرد. صورتک ها معمولاً شکلی وهم انگیز و ترسناک از انسان ها، حیوانات و یا ترکیبی از این دو هستند. صورتک ها معمولاً کارکردهای ویژه ای دارند. تندیس ها و صورتک ها از چوب، سنگ، فلز، پارچه، پوست یا ترکیبی از این مواد و در اندازه های مختلف ساخته می شد (تصویر ۱۵ و ۱۶). در ساخت پیکره ها، بیشترین تأکید بر روی نگاه و حالت چهره است که بیانگر معنا و کارکرد آن می باشد. سایر اندام های بدن بسیار ساده و هندسی وار هستند. بعضی از تندیس ها با رنگ آمیزی و با نقوش هندسی کنده شده، تزیین می شوند (تصویر ۱۷).   ایراندخت 

این مردمان با وجود تاریخ طولانی همانند ملت های آسیا، اروپا و شمال آفریقا به مراحل تحول

نرسیدند و شیوه حاضر، ادامه یافته، اما با ورود اروپاییان به سرزمین های آنها، نظام زندگی و

شیوه هنری این جوامع در حال انقراض است.    ایراندخت 

هنر آفریقایی :   ایراندخت 

معمولاً به هنر ساکنان آفریقا غیر از سواحل و مناطق شمالی آن قاره، هنر آفریقایی

گفته می شود. معمولاً بومیان آفریقا صاحب هنری منضبط و سنت گرا ، با محتوایی

آئینی و زیبایی های صوری و انتزاعی خاص هر قوم و قبیله بوده اند. شکل های هنری

معتبرترین مالک تعیین هویت هر قبیله به شمار می آید. مهمترین قالب هنری آن قاره

پیکره سازی و کنده کاری تزئینی بود.    ایراندخت 

پیکره های چوبی همه جا در مراسم به هنر ساکنان آفریقا غیر از سواحل و مناطق

شمالی آن قاره، هنر آفریقایی گفته می شود. معمولاً بومیان آفریقا صاحب هنری

منضبط و سنتگرا ، با محتوایی آئینی و زیبایی های صوری و انتزاعی خاص هر قوم

و قبیله بوده اند.    ایراندخت 

شکل های هنری معتبرترین مالک تعیین هویت هر قبیله به شمار می آید.

  ایراندخت  ایراندخت 

مهمترین قالب هنری آن قاره پیکره سازی و کنده کاری تزئینی بود. پیکره های چوبی

همه جا در مراسم  بزرگ و بی تناسب ساخته می شد، زیرا در باور هنرمند، سر جایگاه

نیروی زندگی و مهمترین بخش بدن بود. تندیس که ا تقریبا همیشه از یک تنه  درخت

و با قرینه سازی دقیق تراشیده می شدند و کشیدگی بدن و کوتاهی دستان شاخه

مانندشان به همین  سبب بود. نقاشی روی پوست بدن و شیار اندازی بر چهره در

میان بسیاری قبایل مرسوم بوده است.      ایراندخت 

 

نگاره ها و آرایش های رنگی به کار رفته در روی بدن، غالبا در پیکره سازی نیز اجرا می شده است.

حرکات موزون مهمترین و گویاترین وسیله بیان هنری بومیان آفریقاست.

در جریان این حرکات از  تندیس های گوناگون استفاده می شد. هنرهای آفریقا در

زندگی روزانه و مراحل مختلف زندگی تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ نقش مهمی دارند (تصاویر ۱۸ و ۱۹).   ایراندخت 

اقیانوسیه (استرالیا): 

هنر مردمان بومی استرالیا حکاکی روی سنگ، چوب و نقاشی روی بدن، موسیقی،

رقص و آواز است. استفاده از ماسک در رقص و آوازهای گروهی این بومیان جنبه آیینی

دارد و هدف از انجام آن ارتباط با ارواح نیاکانی و جلب حمایت از آنها است (تصویر۲۰).

موضوع نقاشی های روی صخره تصویر انسان و جانور در شکلی هندسی و دو بعدی است.

در بعضی از نقاشی ها (تصویر۲۱). نه تنها شکل ظاهری بلکه اندام های داخلی مانند

ستون فقرات، قلب و… نیز نقاشی می شوند(نقاشی اشعه ایکس(تصویر ۲۲). 

سرخ پوستان آمریکای شمالی :

هنر این جوامع نیز، مشابه هنر جوامع بدوی، افریقا و اقیانوسیه است.

تولیدات هنری آنها شامل ماسک ها (تصویر۲۳ ) و تندیس های آیینی، سفال،

منسوجات و اشیای خانگی است. در طول یک صد  سال اخیر بسیاری از دست

پساخته های آنها به موزه های مختلف جهان راه یافته و مورد ستایش قرار گرفته اند.

صنعتگران سرخپوست در عرصه تبدیل سنگ به انواع اشیای مفید در زندگی روزمره

یا اشیای آئینی توانا هستند. رسم دیگر سرخپوستان ساخت محیط های گیرا و

تماشایی برای فعالیت های مذهبی است.   ایراندخت 

نقاشی و کنده کاری های صخره ای نیز در نزد آنها رواج دارد که برخی از آنها بسیار زنده و

طبیعت گرایانه هستند. در نزد سرخپوستان جنوب غربی آمریکا «نقاشی آیینی روی شن»

با استفاده از گرد سنگ ها و خاک ه های رنگی (نظیر خاک رُس، گچ، زغال و…) بر بستری از

ماسه و یا خاک مرسوم بوده که انجام آن نیاز به مهارت داشته و نقاش به دستور طبیب ــ

جادوگر قبیله به ایجاد نقوش رمزی و سنتی با هدف شفا دادن بیماران در مراسمی همراه با دعا و

افسون می پرداخته است (تصویر۲۴ ).    ایراندخت 

سرخپوستان ساکن دشت های بزرگ به دلیل زندگی چادرنشینی توجه شان بیشتر بر لباس و اندام

خود و دیگر اشیای منقول مانند چپق، تبرزین و ظروف گوناگون معطوف بود (تصویر۲۵).

اسکیموها:

اسکیموها در نواحی شمال آمریکا، اروپا و آسیا(پیرامون قطب شمال) سکونت دارند و از طریق

ماهیگیری و شکار حیوانات امرار معاش می کنند.

اسکیموها در ساخت پیکره های جانوری ، صورتک و لوازم زندگی به ویژه از استخوان، عاج، چوب

و شاخ حیوانات توانا هستند.    ایراندخت 

اسکیموها در طی سده های متوالی، صدها پیکره کوچک آدمی، جانوری و صورتک های متحرک

را با استفاده از جنس عاج و استخوان و چوب ساخته و یا تصاویر ریز نقش جانور و انسان را با ظرافت

تمام بر رویاین مواد کنده کاری کرده و از طریق آنها افسانه های قومی خود را حفظ کرده اند (تصویر ۲۶).

در بعضی از صورتک های اسکیموها اجزا و حالت چهره از واقعگرایی نیرومندی برخوردار است.    ایراندخت 

 

برای دیدن مطالب مجله فرهنگ و هنـر  اینجا کلیک کنید.  دوره پارینه سنگی

ایران دخت

آشنایی با تاریخ هنر ، هنر بَدیوی یا ابتدایی ،  هنر دورۀ نوسنگی ، هنر دوره نوسنگی ،  هنر بَدیوی یا ابتدایی ، آشنایی با تاریخ هنر ، هنر نوسنگی در اروپا ،  تاریخ هنر ،   هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی ، هنر بَدیوی یا ابتدایی ، هنر نوسنگی در آسیا ، اسکیموها ، هنر دوره نوسنگی ، هنر بَدیوی  یا ابتدایی ، هنر نوسنگی در اروپا ، هنر دورۀ نوسنگی یا روستا نشینی ، آشنایی با تاریخ هنر ، هنر دوره نوسنگی ،  هنر دورۀ نوسنگی ، هنر نوسنگی در اروپا ، هنر بَدیوی یا ابتدایی ، هنر بَدیوی یا ابتدایی ، هنر نوسنگی در اروپا ، تاریخ هنر ، هنر دوره نوسنگی ، 

 

نوشته های مرتبط

آشنایی با کتاب شغل پدر

هادی گراوندی

آشنایی با تاریخ هنر چین

هادی گراوندی

آشنایی با برخی بیماری های آوازی

هادی گراوندی

ارسال دیدگاه

18 + چهارده =